Page 15 - W centrum uwagi - zakres rozszerzony

Osobowość człowieka

W XX w. amerykański psycholog Frank Sul- Omówione do tej pory teorie koncentro-
loway [czyt.: salołej] głosił pogląd, że typ oso- wały się na opisie i charakterystyce osobo-
bowości człowieka zależy od tego, jako które wości. W niewielkim jednak stopniu wyja-
w kolejności dziecko przyszedł on na świat śniały, jakie są jej źródła i się ona kształtuje,
w swojej rodzinie. jak funkcjonuje i jak się zmienia. Odpowiedzi
Pierwsze dziecko (pierworodne) otrzymuje na te pytania starali się znaleźć twórcy tzw.
od rodziców miłość i akceptację – dąży do klasycznych teorii osobowości.
tego, aby je utrzymać, dlatego podporządko-
wuje się panującym normom społecznym. Czy wiesz, że…
Drugie dziecko musi odnaleźć swój sposób Amerykański psycholog William Sheldon [czyt.:
łiliam szeldon] twierdził, że temperament ma
funkcjonowania w rodzinie – z tego powodu związek z budową ciała. Na tej podstawie
staje się buntownikiem, który wciąż szuka wyróżnił trzy typy osobowości: endomorficzny,
swojego miejsca w społeczeństwie. mezomorficzny, ektomorficzny. Współcześnie
Trzecie dziecko rozwija się z wykorzysta- jego klasyfikację wykorzystuje się głównie
niem doświadczeń starszego rodzeństwa. w odniesieniu do budowy i fizjologii ciała.
W dorosłym życiu poszukuje nowości, chęt-
nie się uczy i eksperymentuje. Typ endomorficzny
osoba niska, krępa → zrelakso-
W drugiej połowie XX w. zaczęto rezygno- wana, towarzyska, uczuciowa,
wać z wyróżniania typów osobowości. Podjęto bezkonfliktowa
natomiast próby wyodrębnienia jej kluczowych
cech. Uznano bowiem, że dopiero kombinacja Typ mezomorficzny
kilku cech występujących w różnym natęże- osoba umięśniona, postawna,
niu nadaje kształt osobowości danej jednostki. silna → pełna energii, odważna,
Wyróżniono pięć głównych właściwości: eks- asertywna
trawersję (otwartość na innych ludzi), ugodo- Typ ektomorficzny
wość, sumienność, neurotyczność (negatywną osoba chuda, wysoka → intro-
emocjonalność) i otwartość na doświadczenia. wertyczna, o skłonnościach
Tworzą one tzw. model wielkiej piątki (zob. artystycznych, kontempluje
grafika poniżej). rzeczywistość

Model wielkiej piątki
1
wysoka niska
osoba rozmowna, ekstrawersja osoba cicha,
energiczna, asertywna powściągliwa, nieśmiała
2
znaczna nieznaczna
osoba życzliwa, ugodowość osoba zimna,
uprzejma, czuła kłótliwa, okrutna
3
duża mała
osoba skłonna do porządku, sumienność osoba niedbała, nieodpo-
odpowiedzialna, poważna wiedzialna, niepoważna
4
silna słaba
osoba lękliwa, niezrówno- neurotyczność osoba zrównoważona,
ważona, chimeryczna spokojna, pogodna
5
duża mała
osoba twórcza, inteligentna, otwartość na osoba trzymająca się sche-
wolna od uprzedzeń doświadczenia matów, mało kreatywna

13
13